Народная песня – гэта частка тых духоўных багаццяў, якія выпрацавала за стагоддзі і тысячагоддзі чалавецтва. Яна ўвабрала ў сябе непаўторную прыгажосць, шырыню душы нашага народа, усё, чым жылі нашы продкі, аб чым марылі, у што верылі, на што спадзяваліся. Нездарма гавораць, што песня - душа народа.
Але што менавіта з гэтага багацця можа быць скарыстана сёння? Якія думкі і пачуцці з`яўляюцца для нас несумненнай каштоўнасцю, і ў чым заключаюцца іх ідэйна-мастацкія вартасці?
Менавіта гэта мы паспрабавалі высветліць у сваёй працы.
Дар’я Уласік: "Тэма гэтая мне блізкая яшчэ і тым, што народныя песні я часта чула ў сваім раннім дзяцінстве, бо праводзіла многа часу ў сваёй прабабулі ў вёсцы. Можа, тады я не звяртала на іх ўвагі, але цяпер прабабулі няма, і калі я чую народную песню, то адразу ўспамінаю сваю худзенькую прабабулю і яе голас. Таму гэту работу я прысвячаю сваёй прабабулі”.У час працы было сабрана і даследавана 9 народных песень в. Рог і 7 з вёскі Ананчыцы Салігорскага раёна. Сярод іх сустрэліся даволі разнастайныя песні: бяседныя, сірочыя, любоўныя, салдацкія, жартоўныя, рамансы.
Асаблівую ўвагу мы звярталі на тэксталагічную апрацоўку матэрыялаў. Пры гэтым не дапускалася ніякая адвольнасць, грубае ўмяшанне ў тэкст, якое магло б хоць у нязначнай меры парушыць змест і форму, сэнс і дух народнай песні.
Запісы песень падаюцца з захаваннем ўсіх лексічных, марфалагічных і фанетычных асаблівасцей мясцовай гаворкі: напрыклад, асабовыя дзеяслоўныя формы: любіліса, сказаці; оканне: мамко, ораў. І калі я пачала запісваць пачутыя песні, захапілася глыбінёй іх зместу, паэтычнасцю вобразаў, цудоўнай фантазіяй. Дзіўна, што нашы продкі не мелі літаратурнай адукацыі, а так прыгожа ў іх атрымлівалася. Пры знешняй прастаце і схематычнасці песні змяшчаюць глыбокія душэўныя перажыванні. Спявалі пра тое, што было важна, што хвалявала. І часцей за ўсё іншае людзей хвалявалі маральна-этычныя праблемы ў сямейных адносінах.
Для аналізу гэтых праблем былі ўведзены і тэрміны з пункту гледжання псіхалогіі сямейных адносін – псіхалогіі сямейных крызісаў. У прыватнасці, нарматыўных і ненарматыўных крызісаў ў сям`і. Нарматыўныя крызісы выклікалі спачуванне, ненарматыўныя – асуджэнне. Таксама мы выявілі этнатэрапеўтычную і аўтатэрапеўтычную функцыю сабраных фальклорных матэрыялаў.
Песні выконвалі тэрапеўтычную функцыю. Якім чынам? Жанчына праспявала песню, паплакала, паскардзілася на свой лёс і трывае, церпіць далей – захоўваецца сям`я.
ЗАСТОЛЬНАЯ ПЕСНЯ. Бабулі з Ананчыц. Фота: Таццяна Гусева, Інфа-Кур'ер
У дадзенай рабоце ўпершыню сабраны і прааналізаваны з пункту гледжання мастацкай своеасаблівасці і тыпалогіі міжасобасных адносін 16 сацыяльна-бытавых песень в. Ананчыцы і в. Рог Салігорскага раёна Мінскай вобласці і вызначаны іх этнатэрапеўтычныя функцыі, праведзена суаднесенасць з тыпамі крызісаў у сямейнай псіхалогіі.
Матэрыял даследавання можа быць выкарыстаны ў навучальным працэсе па беларускай мове і літаратуры, а таксама пры выкладанні факультатываў па вуснай народнай творчасці, у ВНУ краіны на спецыяльнасцях філалагічнай накіраванасці (беларуская мова і літаратура), як дадатковы матэрыял для практычных і лабараторных работ па фалькларыстыцы.
Працяг будзе